Reflexwerking algemene voorwaarden
In mijn eerdere blogs voor PayingIT sprak ik over algemene voorwaarden. Hoe moet je ze gebruiken en welke bepalingen zijn (on)toelaatbaar? In deze blogs leg ik ook uit dat onder omstandigheden de bescherming van de zogenaamde zwarte en grijze lijst ook van toepassing kan zijn op andere partijen dan consumenten. Dit noemt men de reflexwerking. In deze blog leg ik uit wat dit precies is en wanneer je er een beroep op kunt doen.
Zwarte en grijze lijst
De zwarte en grijze lijst bevatten bepalingen in algemene voorwaarden die als onredelijk bezwarend worden aangemerkt of vermoed worden dat te zijn. Bij wet is bepaald dat een beroep op de zwarte en de grijze lijst alleen mogelijk is door consumenten. Maar daarmee is de kous nog niet af. In sommige gevallen kunnen ook niet-consumenten een beroep doen op de zwarte en de grijze lijst op basis van zogeheten reflexwerking.
Reflexwerking: wanneer van toepassing?
Uit de parlementaire geschiedenis en de rechtspraak volgt dat de zwarte en de grijze lijst een zeker uitstralingseffect kunnen hebben naar andere partijen dan alleen consumenten. Het gaat voornamelijk om gevallen die weinig van consumententransacties verschillen. Dat wordt beoordeeld aan de hand van verschillende factoren zoals:
- De inhoud van de overeenkomst;
- Het verschil in marktpositie van de betrokken partijen;
- De deskundigheid van de partij die de algemene voorwaarden oplegt en de partij die de algemene voorwaarden opgelegd krijgt.
De algemene lijn die uit de rechtspraak is af te leiden, is dat het moet gaan om een partij die een met een consument vergelijkbare positie inneemt in het specifieke geval dat voorligt.
Enkele voorbeelden
Het gaat dus om een beoordeling van de feitelijke situatie. Voorbeelden van partijen die een beroep kunnen doen op reflexwerking van de zwarte en de grijze lijst zijn vaak kleine verenigingen of stichtingen, die niet beroeps- of bedrijfsmatig handelen.
Een voorbeeld uit de rechtspraak is een school met een onredelijk bezwarend beding in een overeenkomst met een waterleidingsbedrijf, waaraan reflexwerking werd toegekend. De school was geen consument, maar oefent ook geen bedrijf uit dat vanuit haar beroepsuitoefening gericht is op het behalen van winst. Bovendien was het contract met de Waterleidingsmaatschappij eenmalig en niet vanuit de professionaliteit van de school gesloten.
In een andere zaak ging het om een galerie- eenmanszaak met één werknemer die een overeenkomst had afgesloten met een beveiligingsbedrijf. Het gerechtshof oordeelde dat de galerie een met een consument vergelijkbare positie innam en om die reden kon reflexwerking worden toegekend.
Maar ook een onroerendgoedmaatschappij kwam reflexwerking toe in een zaak waarbij door een fout van energiebedrijf Eneco schade ontstaan was bij de energielevering na verhuizing van het bedrijf. En dat terwijl Eneco een beroep deed op de beperking van aansprakelijkheid in de algemene voorwaarden. Ondanks het feit dat de onroerendgoedmaatschappij winstoogmerk had en vanuit dat oogpunt geen met een consument vergelijkbare positie innam, oordeelde de rechtbank dat er in zekere mate reflexwerking toe te kennen was. Omdat in dit geval het contract met de energieleverancier vergelijkbaar was met een kleinverbruiker.
Tot slot
Het gaat bij de vraag of een niet-consument een beroep kan doen op de zwarte of grijze lijst dus om of er sprake is van een met een consument vergelijkbare positie in een bepaald geval.
